D Vitamini Eksikliği Nedir, D Vitamini Eksikliği Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri

D vitamini için her derde deva denmesinin nedeni, tüm hastalıkların önlenmesi ya da tedavisi için çok önemli bir yere sahip olmasından kaynaklıdır. D vitamini eksikliği önemli hastalıklara zemin hazırladığından tespiti yapıldığında tedavi için doktorun önerdiği yollar izlenmelidir. Peki “D vitamini nedir, D vitamine eksikliğine ne neden olur, ne iyi gelir?” Merak ettiğiniz tüm bu soruların yanıtı yazımızda sizleri bekliyor.

D Vitamini Nedir?

 

D vitamini, diğer vitaminler gibi vücuttan atılmayan yani depolanan bir vitamin türüdür. Depolandığı için de vücuttaki eksikliği ya da fazlalığı önem arz eder. Vücutta çok farklı işlevler için kullanılan D vitaminin faydaları epey fazladır. Besinlerden aldığımız kalsiyumun emilebilmesi için, sinir sistemi ve kasların çalışabilmesi için D vitaminine gereksinim vardır. D vitamini, fosforla birlikte kalsiyumun emiliminde ve kemiklerde depolanmasında görev alır. Aynı zamanda kandaki kalsiyum ve dolaylı olarak da fosfor düzeyini de kontrol eder. D vitaminini vücudumuza alma kanalımız, cildimizdir. Cilt, güneş ışınlarını sentezleyerek D vitaminine dönüştürür. D vitamini içeren gıdaları tüketsek, gerekli kalsiyum, fosfor ve D vitaminini besinlerle almış olsak bile günlük ihtiyacımızın %20’sini almış olur, almamız gereken kalan miktar için ise, güneş ışığına ihtiyaç duyarız.

D Vitamini Eksikliği

Vitamin D eksikliği, birçok kişiden sıkça duyduğumuz bir rahatsızlıktır. En çok, 65 yaşından büyük yetişkinlerde, aşırı kilolu kişilerde, koyu renk cilde sahip olanlarda görülür. Bu rahatsızlığın en önemli nedenleri arasında:

• Yeterli güneş ışığı alamamak (özellikle vaktinin büyük bir bölümünü kapalı alanlarda geçirenler için),
• Sağlıklı beslenmemek,
• Yaş ilerledikçe cildin incelmesi,
• D vitamini üretiminin azalması gibi sebeplerle çoğumuzda D vitamini eksikliği görülür.

• Süt, ayran, kefir, peynir ve yoğurt
• Tereyağı
• Ton balığı
• Somon
• Uskumru
• İstridye
• Karaciğer
• Yumurta sarısı
• Tatlı patates
• Balık yağı
• Mantar
• Maydanoz
• Yonca
• Isırgan otu
• Yulaf

D vitamini içeren yiyeceklerin aşağı yukarı 100 gramı günlük D vitamini ihtiyacının yüzde 10’unu karşılar. D vitamini ihtiyacını sadece yiyeceklerden karşılamaya çalışmak, bu yiyecekler yağ içerdiğinden kolesterolu yükseltebilir. Buna da dikkat etmek gerekir. Eğer D vitamini eksikliğimiz kan değerlerimizde çok fazla çıkıyorsa doktorumuz belirttiği şekilde ilaç takviyeleri de yapmak gerekli olacaktır.

D Vitamini Eksikliği Nedir? 

D vitamini eksikliği, sağlıklı kalabilmeniz için yeterli miktarda D vitamini almadığınız anlamına gelir. Eksikliği şiddetli belirtilere neden olan vitamin, vücutta çok farklı işlevler için kullanılır. Kemiğin ana yapı taşlarından birisi olan kalsiyumun emilebilmesi için D vitaminine gereksinim vardır. Sinir sisteminin, kasların çalışabilmesi ve bağışıklığın devam etmesinde önemli görevleri bulunur. Vücutta ihtiyaç duyulan miktarı üç yolla alabilirsiniz. Bu yollardan ilki cildin vitamini kendisinin üretmesi, ikincisi diyet ve sonuncusu da vitamin takviyesidir. Güneş ışınlarına maruz kalındıktan sonra D vitamini ciltte doğal bir şekilde sentezlenir. Fakat güneş ışınlarına çok fazla maruz kalmak ciltte yaşlanmaya ve kansere neden olabildiği için çoğu insan diğer kaynakları tercih eder.
Vücudun D vitamini ihtiyacı yaşa göre farklılık gösterir. Yaş ilerledikçe alınması gereken miktar artar. Vitaminin vücuttaki seviyesi çok düştüğü zaman kemikler ince, kırılgan veya kusurlu hale gelir. D vitamini eksikliği toplumda yaygın olarak görülen bir rahatsızlıktır. Özellikle koyu renk cilde sahip olanlar, aşırı kilolu olanlar ve 65 yaşından büyük bireylerin D vitamini seviyeleri daha düşüktür. Bu nedenle kan seviyelerini normale getirmek için vitamin takviyesi gerekir. Fakat bu konuda da dikkatli olmak ve aşırı vitamin almaktan kaçınmak önemlidir çünkü çok yüksek düzeydeki D vitamini seviyeleri ek bir fayda sağlamaz. Aksine farklı sağlık sorunlarına neden olur.

D Vitamini Kaç Olmalıdır?

Uzmanlara göre, D vitamini düzeyini değerlendirmek için kanda (serumda) “25 hidroksi (OH) vitamin D” düzeyi ölçülmelidir. 25(OH) vitamin D’nin “en uygun” düzeyi hakkında görüş birliği olmamakla birlikte, çoğu araştırmacı D vitamini’nin; 30 ng/ml’nin (75 nmol/L) üzerindeki düzeyi yeterli, 20 ile 30 ng/ml (50-75 nmol/L) arasındaki düzeyi yetersizlik, 20 ng/ml’nin (50 nmol/L) altındaki düzeyi eksiklik olarak kabul etmektedir.
Uzmanlar günlük D vitamini ihtiyacının 1000 ünite olduğunu belirtiyor. Bu miktar günde 20 dakika güneşlenmeye tekabül ediyor. Yeterince kalsiyum alsanız da gerekli miktarda D vitamini almıyorsanız kemikleriniz ve dişleriniz bu kalsiyumdan faydalanamaz. Vücudun günlük kalsiyum ihtiyacı 30-50 yas arasında günde 1000 mg, 50 yas üzerinde ise günde 1200 mg’dır. Bu konuda da dikkatli olmak ve aşırı vitamin almaktan kaçınmak önemlidir çünkü çok yüksek düzeydeki D vitamini seviyeleri ek bir fayda sağlamaz. Aksine farklı sağlık sorunlarına neden olur.

 

D Vitamini Eksikliği Belirtileri Nelerdir?  Bazı insanlarda D vitamini eksikliği bulunmasına rağmen herhangi bir belirti görülmez. Eksiklik bazen yorgunluk, genel vücut ağrısı gibi bazı belirtilere neden olur. Ciddi eksikliklerde ise kemik ağrısı ve yürümekte zorluğa neden olan kuvvet kaybı ortaya çıkar. Ek olarak bağışıklık sisteminin görevini yerine getirememesi nedeniyle enfeksiyon sıklığında artış görülür. El ve ayak bilekleri, omuz eklemeleri ve parmaklarda ağrı, değişken ruh hali, depresyon, uykusuzluk, baş ağrısı, saç dökülmesi gibi belirtiler de bulunabilir.
Yetişkinlerde uzun süreli D vitamini eksikliği; kemik erimesi, kemik yapısında bozukluk, kas güçsüzlüğü ve düşme riskinde artışa neden olur. Çocuklarda ise raşitizm adı verilen rahatsızlığa yol açar. Raşitizm, çocuklarda genellikle aşırı ve uzun süreli D vitamini eksikliğinden dolayı kemiklerin yumuşaması ve zayıflaması olarak tanımlanır. Hastalık; büyüme geriliği, bacaklarda eğrilik, el ve ayak bileklerinde kalınlaşma, göğüs kemiği deformitesi gibi kemik yapısında kalıcı bozukluklara neden olur. Hastalığın yetişkinlerde görülen formuna osteomalazi adı verilir ve kemiklerde kırılmayla seyreder.

D Vitamini Eksikliği Nedenleri Nelerdir? 

Pek çok sebeple D vitamini eksikliği ortaya çıkabilir. Bu sebeplerden bazıları şunlar:

• Yeterli güneş ışığı almamak, D vitamini eksikliği nedeni olabilir. Oysa güneş ışığına doğrudan ve yeterince maruz kalan deride vücutta ihtiyaç duyulan tüm D vitamini karşılanabilir. Ancak çoğu insan, kapalı alanda çok vakit geçirdiğinden ya da fazla güneş kremi kullanımından dolayı yeterince güneş ışığı alamaz. Özellikle kış aylarından güneşten alınacak D vitamini oranı oldukça düşer.
• Takviye olarak D vitamini kullanmamak diğer bir eksiklik nedenidir çünkü sadece diyetle alınan yiyeceklerle vücudun ihtiyacı olan miktarı karşılamak oldukça zordur. 
• Vücutta gebelik, obezite gibi nedenlerle artmış ihtiyaç, D vitamini eksikliğini tetikleyebilir.

Bazı bireyler ise eksiklik geliştirmeye daha yatkındır. D vitamini eksikliği için risk grubunda yer alanlar:

• Koyu ten rengine sahip bireyler. Ten renginiz koyulaştıkça aynı miktar güneş ışığına maruz kalan daha açık tenli bireylere göre vücutta daha az D vitamini üretilir.
• Gün içerisinde zamanının büyük kısmını kapalı alanlarda geçiren kişiler. Örneğin; hastane personeli, gece çalışanlar ya da çeşitli nedenlerle evden çıkamayanlar
• Sürekli cildini kapalı tutan insanlar. Örneğin; sürekli güneş kremi kullanıyorsanız veya cildiniz tamamen giysilerle örtülüyse eksiklik geliştirmeye yatkın olabilirsiniz.
• Amerika veya Kanada'nın kuzeyinde yaşayan insanlar. Bunun nedeni, ekvatordan uzaklaştıkça güneş ışığının daha kısa sürelerle yeryüzüne ulaşmasıdır.
• Yaş ilerledikçe cilt incelir, dolayısıyla D vitamini üretimi azalır. Dolayısıyla ileri yaştaki insanlar da risk gubundadır.

Anne sütü ile beslenen ve D vitamini takviyesi verilmeyen bebekler de risk grubundadır. Bebek ya da anne takviye almıyorsa yüksek oranda risk taşır.

• Gebeler
• Aşırı kilolu bireyler

D Vitamini Eksikliği Tanısı Nasıl Konur?

Sağlık kuruluşuna başvurduğunuzda doktorunuz tarafından öncelikle D vitamini eksikliğine yönelik sorular sorulur. Genellikle sonrasında 25-hidroksivitamin D düzeyini belirlemek için kan vermeniz gerekir. Vücuttaki D vitamini düzeyinin en iyi göstergesi, 25-hidroksi vitamin D'dir. Çünkü D vitamini kan dolaşımında en çok bu formda bulunur. 25-hidroksivitamin D, cillte üretilen ve yiyeceklerle alınan D vitamini miktarını en iyi yansıtan formdur. Ölçülen D vitamini seviyeleri nanomole / litre (nmol / L) veya nanogram / mililitre (ng / mL) olarak ifade edilir.

• Ciddi eksiklik: 30 nmol / L'nin altında (12 ng / mL)
• Hafif eksiklik: 30 nmol / L (12 ng / mL) ile 50 nmol / L (20 ng / mL) arasında
• Normal seviyeler: 50 nmol / L (20 ng / mL) ile 125 nmol / L (50 ng / mL) arasında
• Yüksek seviyeler: 125 nmol / L'den (50 ng / mL) yüksek

D vitamini seviyeniz düşükse ve kemik ağrısı yaşıyorsanız, doktorunuz özel bir test yaptırmanızı isteyebilir. Bu test, kemik sağlığınızın göstergesi olan kemik yoğunluğunu kontrol etmek için yapılır.

D Vitamini Eksikliği Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Tedavi enjeksiyon ya da ağızdan D vitamini verilerek yapılabilir. Durumunuza, yaşınıza ve eksikliğin şiddetine göre en uygun tedavi seçeneği ve dozu doktorunuz tarafından belirlenir. Enjeksiyon, her gün ilaç almayı sevmeyen ya da unutan bireyler için daha uygun bir seçenek olabilir. Tek doz ilaç enjeksiyonu 6 aylık ihtiyacı karşılayabilir. Ağızdan tedavilerde ise ilacın günlük, haftalık ya da aylık düzenli olarak uzunca bir süre alınması gerekir.
D vitamini takviyelerinin, yağ içeren bir yemekle birlikte alınması öneriliyor. Çalışmalara göre yağ içeren bir yemekle alındığında, aç karnına alınıma göre ortalama %32 daha fazla emilim olduğu bildiriliyor. Eksikliği tedavi etmek için ihtiyaç duyulan D vitamini miktarı, eksikliğin ciddiyetine ve bireysel sağlık risklerine bağlı olarak değişir. Tedaviyle D vitamini depolarını güvenli aralığa getirmek ve düşmeyi engellemek hedeflenir.

D Vitamini Eksikliği Korunma Yöntemleri

D vitamini eksikliğinden korumak için etkili önlemler arasında D vitamini takviyesi ve diyetle D vitamini alımı bulunur. Ciltten sentez ise güneşe yeterince maruz kalmayı gerektirir ve mevsim, enlem, yükseklik, süre ve cilt pigmentasyonu gibi birçok faktöre bağlı olarak değişir.  Uzun süreli güneşe maruz kalmanın cilt kanseri riskini artırması ihtimalinden dolayı bu yöntem eksikliği önlemek için önerilmez.

Çoğu kişi güneşten D vitamini ihtiyacının bir kısmını karşılayabilir. Yiyeceklerde bulunan miktar ise çoğu zaman yeterli değildir. Fakat yine de diyetle de mümkün olduğunca fazla D vitamini almaya çalışmak yararlıdır. Ek olarak bir miktar da takviye almak eksiklikten korunmada faydalıdır. Kendinizde eksikliğe dair belirtilerden şüpheleniyorsanız, erken tanı için bir sağlık kuruluşuna başvurabilirsiniz.